pi 之
vz van; over
betrekkelijk vnmw die, dat
→ pi verduidelijkt een reeks bepalingen; wanneer een zelfstandig naamwoord gevolgd wordt door meer dan één ander woord dat het zou kunnen bepalen, kan pi duidelijk maken wanneer al die woorden één lange samenstelling zijn, of bestaan uit woorden en samenstellingen.
moku tomo sona - ?verstandig eigenbereide maaltijd
moku pi tomo sona - eten van de school (‘lunch op school’, met de samenstelling tomo sona ‘school’ lett. ‘kennishuis’)
tomo telo nasa - ?het gekke toilet (tomo telo als samenstelling is ‘toilet’)
tomo pi telo nasa - een bar (lett. drankhuis) (telo nasa als samenstelling is ‘drank’, lett. ‘gek water’)
→ Andere voorbeelden
jan pi ma tomo - persoon van de stad, een stadsbewoner
kulupu pi toki pona - groep van Toki Pona, de Toki Pona gemeenschap
nasin pi toki pona - manier van Toki Pona, de ideologie achter Toki Pona
jan lawa pi jan utala - leider van soldaten, een officier of generaal
jan lawa pi tomo tawa kon - leider van vliegtuigen, een piloot
jan pi pona lukin - een goed uitziend persoon, een knap persoon
jan pi ike lukin - een slecht uitziend persoon, een lelijk persoon
→ de persoonlijke voornaamwoorden mi, sina, ona zijn achter een zelfstandig naamwoord geplaatst tevens bezittelijke voornaamwoorden, maar zelfstandige naamwoorden zijn achter een ander zelfstandig naamwoord geplaatst meer algemene bepalingen. Ook daar kan pi duidelijk maken wat de relatie is.
kili mi - mijn fruit (fruit van mij)
kili jan Suzanne - ?Suzanne fruit
kili pi jan Suzanne - fruit van Suzanne
→ Meer voorbeelden
ma ona - haar land
ma pi jan Keli - het land van Keli
len jan - iemand’s kleren
len pi jan Lisa - kleren van Lisa
→ Meer duidelijkheid met pi bij samenstellingen met mute
nimi pi mi mute - onze namen
tomo pi ona mute - hun huis
NB volgens wikibooks.org is pi in samenstellingen met mi mute, sina mute, ona mute verplicht.
→ Speciaal gebruik van pi bij de ontkenning van een bepaling
jan wawa - een sterk persoon
jan pi wawa ala - een zwak persoon (een persoon zonder kracht)
NB wikibooks.org stelt dat de frase jan wawa ala ‘geen sterk mens; geen sterke mensen’ betekent. De analyse in het Engels verloopt aldus: jan pi wawa ala ‘a person of no strenght’. jan wawa ala ‘no strong person; no strong persons’. Vergelijk dit met een werkwoordelijke vorm: jan ni li wawa ala - die persoon is niet sterk.
→ Gebruik van pi om samenstellingen apart te zetten in zinnen met ‘over; met betrekking tot’
mi toki pi jan ike - ik praat over slechte mensen
vergelijk: mi toki jan ike - ?ik praat menselijk slecht
NB wikibooks.org stelt dat pi hier alleen zou mogen worden geïntroduceerd om verwarring met samenstellingen te voorkomen, en dat het ongewenst is om te zeggen: mi toki pi jan (ik praat over mensen) in plaats van: mi toki jan. De auteur van wikibooks.org geeft toe dat veel andere Toki pona sprekers pi op deze wijze gebruiken, maar is dus kennelijk ongelukkig met dat gebruik.
→ Gebruik van pi om expliciet bezit aan te geven: van mij, van jou, van [naam] etc.
kili ni li pi mi - dit fruit is van mij
tomo ni li pi jan Tom - dat huis is van Tom
ilo ni li pi sina - dit gereedschap is van jou
toki ni li pi mi mute - deze taal is van ons
→ Mogelijke fouten bij het gebruik van pi
Simpele samenstellingen als jan lawa ‘leider’ (een persoon die leidt) of jan ma ‘een plattelander’ (een persoon van het land) hebben geen pi nodig. De auteur van wikibooks stelt dat pi alleen gebruikt zou moeten worden als een reeks van samenstelligen verwarring oproept.
Een duidelijker fout is pi gebruiken in plaats van tan (in de betekenis van ‘uit’).
mi kama tan ma Amerika - ik kom uit Amerika.
pi 之
sep of, belonging to
→ pi orders a string of modifiers that could be interpreted in more than one way.
moku tomo sona - ?smartly home prepared meal
moku pi tomo sona - school lunch (pi separates the compound tomo sona ‘school’)
tomo telo nasa - ?the crazy toilet (tomo telo as a compound reads as ‘toilet)
tomo pi telo nasa - a bar (pi separates telo nasa, ‘alcoholic drinks’).
→ Other examples
jan pi ma tomo - person of the city, a city-dweller
kulupu pi toki pona - group of Toki Pona, the Toki Pona community
nasin pi toki pona - ways of Toki Pona, the ideology behind Toki Pona
jan lawa pi jan utala - leader of soldiers, a commander or general
jan lawa pi tomo tawa kon - leader of airplanes, a pilot
jan pi pona lukin - person of visual goodness, an attractive person
jan pi ike lukin - person of visual badness, an ugly person
→ the personal pronoun mi, sina, ona, function also as possessive pronouns when placed after a noun. That doesn’t work for names. Using pi can clarify things here also.
kili mi - my fruit
kili jan Susan - ?Susan fruit
kili pi jan Susan - Susan’s fruit
→ More examples
ma ona - her country
ma pi jan Keli - Keli’s country
len jan - somebody’s clothes
len pi jan Lisa - Lisa’s clothes
→ Using pi with the plural pronouns like mi mute ‘we’ and ona mute ‘they’
nimi pi mi mute - our names
tomo pi ona mute - their houses
NB according to wikibooks.org, pi is required with plural pronouns
→ Special usage of pi to express the opposite of some words
jan wawa - a strong person
jan pi wawa ala - a person of no strength; a weak person
NB wikibooks.org suggests that pi can make a big difference: jan wawa ala ‘no strong person; no strong people’ versus jan pi wawa ala ‘person of no strength’ .
→ You can use pi to separate compounds to express ‘about; with regard to’
mi toki pi jan ike - I talk(ed) about bad people
compare: mi toki jan ike - ?I talk(ed) humanly evil (or something like that)
NB wikibooks.org claims that one should only use pi in instances where it usefully separates compound words. wikibooks.org disapproves of mi toki pi jan (I talked about people) because mi toki jan would already be clear enough. However, apparently quite a few Toki pona speakers seem to use pi like that.
→ You can use pi to express possession more explicitly: pi mi ‘mine’, pi sina ‘yours’, etc.
kili ni li pi mi - this fruit is mine
tomo ni li pi jan Tom - that house is Tom’s
ilo ni li pi sina - this tool is yours
toki ni li pi mi mute - this language is ours
→ Possible errors using pi
Simple compounds like jan lawa ‘leader’ or jan ma ‘a countryman’ don’t require pi. The author of wikibooks.org claims that pi should only be used in case a string of modifiers needs clarification.
A more obvious error is using pi instead of tan (in the meaning of ‘from’).
mi kama tan ma America- I come from America